Tentoonstelling Women of Japan in Museum No Hero

Uit verschillende Nederlandse musea en privé-collecties zijn bruiklenen naar Delden gekomen om het fascinerende verhaal te vertellen van het leven van Japanse vrouwen gedurende de laatste drie eeuwen. Foto’s, kimono’s, prenten, porselein, sieraden én interviews met hedendaagse Japanse vrouwen gaan in op de thema’s carrière, moederschap, seksualiteit, spiritualiteit en schoonheid. Kasteel Twickel heeft daarnaast 130 stuks servies VOC-porselein uitgeleend aan Museum No Hero voor de tentoonstelling VOC Japan-Nederland. Beide tentoonstellingen zijn te bezoeken tot 1 september 2019.

Zo’n vijftig objecten – variërend van kimono’s uit de collectie van Rijksmuseum Amsterdam tot het tweeluik Three Fates van Miwa Yanagi (2008) uit de collectie van Sammlung Philara – laten zien dat het leven van een Japanse vrouw in de afgelopen eeuwen zeer sterk veranderde, maar deels ook hetzelfde bleef. Japan is al eeuwenlang een grote bron van inspiratie voor de Nederlanders. Het Aziatische land kent echter ook een schaduwzijde. Hier worden vrouwen aangemoedigd om op levensgrote Lolita-poppen te lijken en in de Japanse porno-industrie gaat jaarlijks 20 miljard dollar om. Vrouwen worden vaak gezien als tweederangsburgers, niet gelijkwaardig aan mannen. De tentoonstelling Women of Japan daagt bezoekers uit om na te denken over begrippen als gelijkwaardigheid en emancipatie, door onze eigen Westerse maatschappij af te zetten tegen de Japanse.

Persoonlijke verhalen

Voor de tentoonstelling zijn vier Japanse vrouwen geïnterviewd, die elk hun eigen kijk hebben op de vijf thema’s van de tentoonstelling. De persoonlijke verhalen worden op een speelse manier verweven met de historische context van de objecten. Samen geven zij een boeiend kijkje in het leven van de Japanse vrouw, toen en nu.

Carrière: foto’s uit het Stedelijk Museum

Aan de hand van vier foto’s uit de serie De ontdekking van Japan door Ed van der Elksen (1960-1984, bruikleen Stedelijk Museum, Amsterdam) en vier foto’s van de serie Tokyo compressed (2010-2013, bruikleen collectie Hugo Brown) van Michael Wolf gaat de tentoonstelling dieper in op het thema vrouw en carrière. Alhoewel tegenwoordig meer dan de helft van de vrouwen een studie aan een hogeschool of universiteit heeft voltooid, is het aantal vrouwen in topposities in het bedrijfsleven een van de laagste van alle ontwikkelde landen. Vrouwen kiezen voor parttime ‘pink-collar jobs’, banen met weinig sociale status en een laag loon. Dat doen ze, omdat het als ondoenlijk wordt beschouwd om een carrière met het runnen van het huishouden te combineren.

Moederschap: prenten uit het Rijksmuseum Twenthe

Het Rijksmuseum Twenthe leent een serie prachtige prenten uit die onder meer tonen hoe het was om moeder te zijn in het Japan van de 19de eeuw. Beroemde prent-kunstenaars als Kuniyoshi, Kunisada en de legendarische Hiroshige geven meesterlijk het dagelijks leven in die tijd weer. Het leven van een 21ste-eeuwse moeder in Japan lijkt vooral in het teken te staan van opoffering. Om vier uur ’s nachts opstaan om de bento(lunch)-boxen van je kinderen en je man voor te bereiden en samen met de kinderen slapen terwijl je man tot in de late uurtjes met zijn collega’s aan het borrelen is: het is meer regel dan uitzondering in Japan. Er zijn dan ook veel vrouwen die kiezen voor het leven als single.

Seksualiteit: shunga-prenten uit de No Hero Foundation

Seks en Japan: het spreekt tot de verbeelding. Van seksueel getinte manga-strips tot de hostess-clubs in de straten van Tokyo. Speciaal voor deze tentoonstelling verwierf de No Hero Foundation een serie van acht zogeheten Shunga-prenten, afbeeldingen met een erotisch tot zeer expliciet seksueel thema. Aan de hand van deze serie laat de tentoonstelling zien dat seks als een geïntegreerd onderdeel van het leven van de gewone Japanse burger werd gezien. Dat betekende overigens niet dat er niet om gegrinnikt mocht worden, door mannen én vrouwen.

Spiritualiteit: sieraden met acoya-parels

De natuur die ons omringt is voor Japanners kami, wat zoveel betekent als “God is in alle dingen om ons heen vertegenwoordigd”. Dit godsbeeld is geheel anders dan de westerse tweedeling in goed en slecht (God en de duivel). Women of Japan toont een aantal hedendaagse sieraden waarin de ‘acoya-parel’ centraal staat. Deze parel wordt in Japan shira tama (witte kraal) genoemd. Tama betekent ‘onzichtbare ziel’. Er wordt geloofd dat deze tama in verschillende dingen aanwezig is, waaronder een parel. Aan de hand van deze sieraden en een installatie van foto’s en gedichten uit de dagboekseries van de Nederlandse multimedia fotografe/kunstenaar Ellen Korth gaat de tentoonstelling in op vrouwen en spiritualiteit in Japan.

Schoonheid: kimono’s uit het Rijksmuseum

Twee van de topstukken in de tentoonstelling zijn kimono’s uit het Rijksmuseum in Amsterdam, waaronder een prachtige zijden haori uit het begin van de 20ste eeuw, rijkelijk versierd met witte en rode kraanvogels. Speciaal voor deze tentoonstelling verwierf de No Hero Foundation zeven kimono’s uit dezelfde periode. Aan de hand van prenten, kimono’s en foto’s van het Japanse straatbeeld wordt gekeken wat de schoonheidsidealen waren en zijn, en wat voor effect deze idealen hebben op het leven van de hedendaagse Japanse vrouw. Het Japanse schoonheidsideaal werd eeuwenlang vertegenwoordigd door de beroemde geisha. Hun haardracht, kledingkeuzes en voorkomen werden door gewone vrouwen als grote voorbeelden gezien. Geisha, die bekend staan als ingetogen, hoffelijke, perfect opgemaakte vrouwen, werden al vanaf kinds af aan getraind tot perfecte gastvrouwen. De invloed van de bewondering voor geisha is nog altijd goed terug te zien in het straatbeeld van tegenwoordig.

Satelliet-tentoonstelling VOC Japan – Nederland

Het nabijgelegen Kasteel Twickel bezit een uitzonderlijke collectie Japans porselein die hoogst zelden wordt uitgeleend. Vanwege de tentoonstelling Women of Japan maakte het bestuur van het kasteel een uitzondering. Maar liefst 122 stukken Arita en Kakiemon porselein uit de periode 1670-1800 zijn gedurende Women of Japan te zien op de bovenverdieping van het museum. Zij worden getoond in combinatie met Japans porselein uit de collectie van de No Hero Foundation, dat onlangs werd verworven op de veiling van de collectie van de beroemde Amerikaanse familie Rockefeller in New York. Tweeëneenhalve eeuw lang waren de Nederlanders de enige Europeanen die handel mochten drijven met de Japanners. De tentoonstelling VOC Japan – Nederland vertelt het verhaal over de bloeiende handel in porselein in de periode 1595-1683.

Publicatie Women of Japan

Bij de tentoonstelling verschijnt de publicatie Women of Japan: interviews met vier Japanse vrouwen, achtergrondinformatie bij de objecten uit de tentoonstelling en prachtige foto’s. Dit 64 pagina’s tellende magazine wordt vormgegeven door de Japanse ontwerpester Kumi Hiroi en bevat bijdragen van onder andere Kris Schiermeijer, directeur van het SieboldHuis in Leiden, en Maureen de Vries, junior-curator van Japanse prentenmuseum Nihon No Hanga uit Amsterdam.

Museum no Hero kan bezocht worden van woensdag tot en met zondag tussen 11.00 en 17.00 uur. Het museum is geopend op 1e en 2e Paasdag, 4 en 5 mei, Hemelvaartsdag en 1e en 2e Pinksterdag 2019 geopend van 11:00 tot 17:00 uur. Reguliere toegang is € 12,50, jeugd tussen 13 en 18 jaar zijn goedkoper uit, net zoals groepen.

Bron: Museum no Hero (persbericht)