Vanaf vrijdag 12 juni start Museum Het Rembrandthuis met een tentoonstelling waarbij Rembrandts bijzondere keus voor papier uit Japan te bewonderen zal zijn. Het is lang bekend dat Rembrandt prenten maakte op dit soort papier, maar het bleef onduidelijk uit welk regio het kwam. Recentelijk zijn wetenschappers in Japan en in Nederland begonnen met onderzoek naar de herkomst van Rembrandts oosters papier, en meer specifiek uit de regio Echizen in Fukui Prefectuur. Rembrandt was zelfs pionier in het gebruik van dit kostbare en exotische papier in Europa, en bewaarde het voor zijn eerste drukken en voor bijzondere portretten. Het enige geëtste portret van zijn zoon Titus is alleen maar bekend op Japans papier. Vergelijkingen met afdrukken op westers papier tonen het effect van Rembrandts opvallende keuze.
VOC
Vanaf 1609 had de Hollandse Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) een handelspost (factorij) in Japan, en gebruikte lokaal papier voor administratie. Het werd ook verder verspreidt, naar Taiwan, Batavia, en zelfs Nederland. Japans papier was reeds bekend en gebruikt door Europeanen: de Jezuïeten hadden er zelfs boeken op gedrukt.
Japans papier
Vanaf ongeveer 1647 tot aan zijn laatste ets in 1665 drukte Rembrandt de meeste van zijn koperplaten geregeld op Japanse papiersoorten en hij tekende er soms ook op. Zijn prenten op oosters papier zien er duidelijk anders uit dan die op westers papier: ze zijn meestal licht-bruin tot licht-geel van tint en soms ivoorkleurig. Ook zijn ze vaak glad en glanzend, terwijl westerse papieren een grover en mat oppervlak hebben.
Gebruik door tijdgenoten van Rembrandt
Enkele leerlingen en andere tijdgenoten van Rembrandt hebben ook Japans papier gebruikt, zoals Philips Koninck, Pieter de With en Jan Lievens. Het schijnt ook hoog gewaardeerd te zijn geweest onder verzamelaars. In de achttiende eeuw hebben verschillende Rembrandt-navolgers daarom ook op oosters papier gedrukt. Zover nu valt te beoordelen gebruikte Rembrandt hoofdzakelijk Japans papier, maar het is niet bekend hoe hij het in bezit kreeg.
Papier uit Echizen
De regio Echizen in Japan is, voor zover bekend, een van de eerste streken in Japan waar papier werd geproduceerd. In de 7e eeuw werd papier voor het eerst gemaakt in Japan en in de 8e eeuw gebeurde dit ook in Echizen. De archieven van de Nederlandse handelspost in Hirado, die later verhuisde naar Nagasaki, laten zien dat de VOC Japans papier gebruikte voor eigen gebruik tussen 1620 en 1660 en dit later verscheepte naar VOC handelsposten in Taiwan en Batavia. De resultaten van het onderzoek waaruit blijkt of Rembrandt papier uit Echizen gebruikte, worden verwacht voor de opening van de tentoonstelling. In het auditorium van Museum Het Rembrandthuis is gedurende de expositie te zien hoe papier uit Echizen wordt gemaakt.
In de tentoonstelling ligt de nadruk op het onderzoek; hoe gaat zoiets in zijn werk, welke stappen worden er ondernomen. Resultaten worden pas verwacht over twee jaar en gezien het papier nogal gevoelig is voor licht, is het bijzonder dat het te bekijken is tijdens een tentoonstelling. Een niet te missen kans voor de geïnteresseerden! De tentoonstelling zal lopen tot zondag 20 september.
Museum Het Rembrandthuis is dagelijks geopend van 10.00 tot 18.00 uur en is te vinden aan de Jodenbreestraat 4 in Amsterdam. Om de tentoonstelling (en meer) te bekijken betaal je €12,50.
![Ryoji Ikeda, test pattern [live set] audiovisual performance (2008) - 2](https://avo-magazine.com/wp-content/uploads/2018/09/ryojiikedatestpatternlivesetaudiovisualperformance2008-2-360x180.jpg)
